آنچه که انسان، در پدید آوردن آن، دخالت نداشته باشد را طبیعت گویند. طبیعت، محصول دیالکتیکذهنی انسان و جهان ابژه‌ها است. انسان، پیش از زندگی در شهرها، در طبیعت می‌زیسته‌است. دگرگونی از ویژگی‌های طبیعت است.

حوزه آبخيز عرصه‌اي است كه روان آب ناشي از بارش بر روي آن توسط آبراهه‌ها جمع‌آوري و به يك خروجي نظير رودخانه، آب انباشت، تالاب، در ياچه و دريا هدايت مي‌شود. به عبارتي ديگر حوزه آبخیز تمامی سطحی را در بر می‌گیرد که آب‌های سطحی در آن منطقه به سمت نقطه یا محل مشخصی جریان می‌یابد.

پیدایش چین خوردگی­ها و ناهمواری­های ایران نتیجه­ی حرکات کوهزایی اواخر دوران سوم زمین شناسی است که پیدایش این چین خوردگی­ها همزمان با پیدایش کوه­های جنوب اروپا و آسیا بوده است.
در ایران نمونه‌های مشخص ناهمواری به صورت کوهستان­های بلند و پرحجم با دامنه‌های پرشیب و دره‌های تنگ و گذرگاه­ها یا به صورت سرزمین­های کمابیش هموار و یکنواخت دیده می‌شود.

بررسی تحولات اقلیمی کواترنر و مواریث اقلیمی آن یکی از جالب ترین مباحث ژئومورفولوژی ایران می باشد. در این میان بررسی آثار یخچالی و حدود گسترش آنها در نواحی کوهستانی ایران بهترین کلید برای مرزبندی های مورفوکلیماتیک و مورفودینامیک به شمار می رود. ارتفاعات زردکوه بختیاری به صورت نواری با عرض حدود ۱۵ کیلومتر و با امتداد شمال غربی جنوب شرقی و منطبق با روند کلی زاگرس، درست در روی واحد زمین ساختی زاگرس مرتفع قرار گرفته اند. در دامنه های شمال غربی این رشته و پیرامون قلل اصلی آن که بالای ۴۰۰۰ متر ارتفاع دارند، بیش از ۱۵ سیرک و زبانه یخچالی وجود دارد. این سیرک ها تنها سیرک های یخچالی موجود با هسته یخی در زاگرس بختیاری محسوب می شوند

. 

مانگروها گروهي از درختان و درختچه هاي اسكلروفيل پهن برگ هميشه سبز هستند كه در باتلاقها و در امتداد كرانه هاي ساحلي در منطقه جزر و مدي (intertidal) ، در نواحي استوايي و زير استوايي و در مصب رودخانه ها (محل برخورد آب شور و شيرين) بين عرضهاي 25 درجه شمالي و 25 درجه جنوبي رويش دارند. اين گياهان در منطقه جزر و مدي واقع هستند جايي كه خاك، رسوبي، ريز دانه ، غرقاب و شور است. در زمان مد تنها تاج اين درختان از سطح آب فراتر قرار مي گيرد اما در زمان جزر تقريباً تمام قسمتها بيرون از آب مي باشند. حدود 110 گونه گياهي به عنوان گياهان مانگرو شناخته شده اند كه تنها تعدادي از آنها از مانگروهاي حقيقي به شمار مي آيند. از گونه هاي مهم مي توان به Avicennia marina (حرا، مانگروي سفيد يا خاكستري) و Rhizophora mangleچندل يا مانگروي قرمز) اشاره كرد. مانگروها حدود 75 درصد رويشهاي ساحلي را در مناطق استوايي و زير استوايي جهان تشكيل مي دهند و در آسيا، آفريقا، آمريكا و استراليا رويش دارند. تنوع گونه اي در گياهان مانگرو در نيمكره شرقي به مراتب بيشتر از نيمكره غربي است به گونه اي كه بزگترين جنگلهاي مانگرو جهان در بنگلادش و هند واقع هستند.

جغرافياي کاربردي و موسسات جغرافيايي:
   از دوره باستان، جغرافيدانان همواره بر کاربرد علم جغرافيا در مسائل مختلف زندگي تاکيد مي کردند، چنانکه” استرابو” که عده اي او را اولين جغرافي دان در زمينه جغرافياي کاربردي مي دانند معتقد بود که جغرافي دان بايد عمر خود را وقف مواردي بنمايد که داراي جنبه کاربردي است. استرابو عقيده داشت که تاليفات جغرافيايي او مي تواند امپراتور را در اداره امپراتوري روم ياري دهد.
   در علم جغرافيا، اين جريان فکري به هنگام شروع بهره کشيهاي استعماري بيشتر مورد توجه قرار مي گيرد و جغرافي دانان معتقد مي شوند که حرفه آنها، علاوه بر آموزش و پرورش، قادر است عملا در حل مسائل فضاي زندگي موثر افتد. از اين تاريخ به بعد، جغرافي دانان اروپايي، استفاده از کاربردهاي جغرافيا را به دولتها، سازمانها وشرکتهاي اقتصادي کشور خود توصيه مي کردند تا از جغرافيا در توسعه اقتصادي کشور و اداره کشور استفاده شود.
   در سال 1884، استانلي (H.M.Stanley) کاشف معروف قاره افريقا تعريف زير را براي توصيف علم جغرافيا به کار مي برد:
   علم جغرافيا تنها مطالعه ساده توپوگرافي نيست و هدف از اين علم، گردآوري مقداري اطلاعات، نقشه و کتاب در مسافرتها نيز نمي باشد، بلکه، جغرافيا يک دانش فني است که کاربردهاي آن مستقيما با رفع نيازهاي جوامع انساني پيوند مي خورد.
  

بسیاری از جوامع یا افراد قدر نعمت های موجود را نمی دانند و این قدرنشناسی را بهره برداری نادرست از این نعمت ها نشان می دهند. یکی از این نعمت های بزرگ خداوند ، آب است. چون منابع آب محدود است باید در استفاده از آنها دقت کافی به عمل آید.

تغییر اقلیم(به انگلیسی: Climate change) یعنی هر تغییر مشخص در الگوهای مورد انتظار برای وضعیت میانگین آب و هوایی ، که در طولانی مدت در یک منطقه خاص یا برای کل اقلیم جهانی، رخ بدهد . تغییر اقلیم نشان دهنده ی تغییرات غیر عادی در اقلیم درون اتمسفر زمین و پی آمدهای ناشی از آن در قسمت های مختلف کره ی زمین می باشد . برای مثال در یخ های قطبی مدت این تغییرات از ده سال تا چند میلیون سال تغییر می کند . بخصوص در کاربرد اخیر، در مقوله سیاست محیطی، اصطلاح " تغییر اقلیم" اغلب به تغییراتی که در اقلیم کنونی رخ می دهد اطلاق می گردد .در برخی موارد، این عبارت با فرض رابطه علت و معلولی بشری نیز بکار می‌رود، همچنان که در کنوانسیون چارچوب تغییر اقلیمی سازمان ملل| UNFCCC مورد استفاده قرار گرفت. کنوانسیون UNFCCC اصطلاح «تغییرات اقلیمی» را برای تغییراتی به کار می‌برد که منشاء غیر انسانی داشته باشند.

محیط زیست (زیست بوم) به همه محیط‌هایی که در آن‌ها زندگی جریان دارد گفته می‌شود.^[۱] مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی خارجی و موجودات زنده که با هم در کنش هستند محیط زیست را تشکیل می‌دهند و بر رشد و نمو و رفتار موجودات تأثیر می‌گذارند.^[۲] حفاظت محیط زیست در قرن بیست و یکم به عنوان یکی از هشت هدف توسعه هزاره و یکی از سه پایهٔ توسعهٔ پایدار شناخته می‌شود.^[۳]

آب مایه حیات و فراوان‌ترین مادهٔ مرکب بر روی سطح کره زمین و بستر اولیه حیات به شکلی که امروزه می‌شناسیم. بیش از ۷۵٪ جرم یک انسان از آب تشکیل شده‌است و نیز بیش از ۷۰٪ سطح کره زمین را آب پوشانده‌است (نزدیک به ۳۶۰ میلیون از ۵۱۰ میلیون کیلومتر مربع) با وجود این حجم عظیم آب تنها دو درصد از آبهای کره زمین شیرین و قابل شرب است و باقی آن به علت محلول بودن انواع نمک‌ها خصوصا نمک طعام غیر قابل استفاده‌است. از همین دو درصد آب شیرین بیش از ۹۰ درصد به صورت منجمد در دو قطب زمین و دور از دسترس بشر واقع شده‌است.

جنگل ناحیه‌ای که از درختهای انبوه پوشیده باشد را جنگل می‌نامند. در جنگل طبیعی معمولاً درختان کوچک و بزرگ وتنومند بطور نامنظم وهمچنین علفهای خودرو فراوانند. جنگل مجموعه‌ای است از درختان، درختچه‌ها، پوشش گیاهی، جانوران و میکروارگانیسم‌ها (قارچها، باکتریها و ویروسها) که به همراه عوامل طبیعی غیر حیاتی مانند خاک، آب، دما، باد و... محیط و رویشگاه (Habit) مشخص و معلومی را به وجود آورده‌اند.

نقش خزر در شكل دهي اكولوژيك منطقه

خزر به عنوان بزرگترين درياچه دنيا حقيقتا شايسته آن است كه نام درياي مازندران بر خود داشته باشد، زيرا به هيچ وجه با مفهوم جغرافيايي درياچه از نظر وسعت قابل مقايسه نيست بطوريكه به تنهايي نزديك به 40 درصد مجموع مساحت درياچه هاي دنيا را شامل مي گردد و از سوپريور دومين درياچه دنيا پنج برابر بزرگتر است و نيز از مجموع خليج فارس و درياي عمان وسعت بيشتري دارد.
اين دريا از نظر تاريخي به طور كلي دو كاركرد بسيار مهم داشته است. در كاركرد اول به عنوان يك وسيله ارتباطي و يك شبكه عظيم حمل و نقل كه سرزمينهاي و مناطق مختلف را به هم مرتبط ساخته و وسيله اي مناسب و در دسترس جهت تماس و مراوده ميان جوامع گوناگون فراهم آورده و در كاركرد ديگر دريا به عنوان يك ذخيره عظيم منابع مورد نياز بشر ، ذخاير تقريبا پايان ناپذير و تجديد شونده ماهي و غذاهاي دريايي و منابع دست نخورده ثروتهاي معدني مطرح بوده است.

دریاچه ی خَزَر (یا در استفاده کمتر دریای مازَندَران) دریاچه‌ای است که از جنوب به ایران، از شمال به روسیه، از غرب به جمهوری آذربایجان و از شرق به جمهوری‌های ترکمنستان و قزاقستان محدود می‌شود. به دلیل این که بزرگترین دریاچه جهان است آن را دریا نیز می‌نامند.

از منابع مهم این دریاچه؛ ذخایر نفت و گاز موجود در زیر بستر دریا و همچنین انواع ماهیان خاویاری را می‌توان نام برد.

خلیج همیشه فارس

خلیج فارس یا دریای پارس آبراهی است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبه جزیره عربستان قرار دارد. نام تاریخی این خلیج، در زبان‌های گوناگون، ترجمه عبارت «خلیج فارس» یا «دریای پارس» بوده‌است.این قسمت از دریاها عموما خلیج فارس نام دارد اما در اقدامی بحث برانگیز توسط مناطق عرب‌نشینِ این خلیج در زبان عربی «خلیج عربی» یا «خلیج» نامیده شده‌است. ^[۱] و همچنین توسط ترکیه از خلیج بصره استفاده شده‌است ؛ هرچند که هیچ کدام از این نام‌ها(خلیج،خلیج عربی و خلیج بصره) در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته نشده‌است.

بیابانهای استان قزوین از جنبه ژئومرفولوژی

اشكال ژئومرفولوژی خاص بيابان در استان قزوين به شرح زیر شناسایی شده اند

-1 بدلند

اين رخساره فرسايشي خاص بيابان نزديك به 594 كيلومتر مربع یعنی 8/3 درصد از مساحت كل استان را تشكيل مي‌دهد.گسترش جغرافيايي اين رخساره در شمال، جنوب و جنوب غرب استان قزوين است

2-‌ بسترهاي طغياني در مسير شبكه آبراهه‌ها

بستر طغياني به سطحي گفته مي‌شود كه طي سيلاب و طغيان رودخانه توسط آب پوشيده مي‌شود. غالبا به اين محدوده دشت سيلابي نيز اطلاق مي‌گردد مساحت این رخساره در استان به 1380 کیلومتر مربع می رسد

پس از بررسي و تبيين شاخص هاي بيابان از جنبه ژئومورفولوژی، با استفاده از نقشه هاي توپوگرافي سازمان جغرافيائي نيروهاي مسلح و نقشه هاي زمين شناسي سازمان زمين شناسي كشور به مقياس 1:250000 و همچنين تصاوير ماهواره اي موجود و تلفيق سه جانبه آنها در هر يك از استانهاي مورد عمل نسبت به شناسايي و تفكيك اين پديده ها اقدام شد به اين ترتيب كه ابتدا با استفاده از تعاريف موجود در خصوص دشت سرها ـ اراضي كويري و پلايا و واحدهاي كوهستاني، مرز واحد كوهستان و دشت بر روي نقشه هاي توپوگرافي در محل برخورد اين دو واحد پيکرشناسي زمين ترسيم گرديد. در همين رابطه مرز دشت سرهاي لخت و فرسايشي (گلاسي ها) مشخص و با علائم ويژه انواع عوارض قابل تشخيص كه معرف قلمرو بيابان از غير آن بودند، در هر يك از استانها تعيين شدند .سپس بر اساس اطلاعات موجود در نقشه هاي زمين شناسي،  اطلاعات ژئومرفولوژی خاص بيابان از قبيل سازندهاي سست در برابر هوازدگي (مارنها، شيل، مادستونها و ...) مرز آبرفت با ليتولوژيها ، بدلندها ، تپه هاي شني ، مسيرهاي طغياني شبكه آبها ( فصلي و سيلابي ) نبكاها ، كويرها ، زمينهاي نمكي ، پادگانه هاي آبرفتي ، انواع دشتهاي دامنه اي دوران چهارم  ( Qt3,Qt2 ,Qt1 ) در ارتباط با گسلها و شكستگي ها ترسيم و مشخص شدند .

فصل يک: معرفي
  
   1-1- پيشينه (Background)
  
   زمينلرزه ها به عنوان عامل اصلي ايجاد بسياري از حرکت هاي توده اي مواد تشکيل دهنده ي زمين همچون، زمينلغزش ها، سنگ افت ها، بهمن ها و روانه ها محسوب مي شوند(Keefer, 1984a & b; Voight & Pariseau, 1978, Sidle et al. 1985 in Berberian 1994; Pedram, 1990). اين نوع حرکات دامنه اي در مناطق کوهستاني، درصد قابل توجهي از خسارات کلي يک زمينلرزه را تشکيل مي دهند(Wasowski, Keefer & Jibson, 2000). بررسي هاي صحرايي در ايران نشان مي دهد، بيشتر زمينلغزش هاي قديمي بزرگ، محصول رويداد زمينلرزه مي باشند(Pedram, 1990). نخستين کاتالوگ لغزش هاي زمينلرزه اي در ايران(Berberian, 1994)، 79 لغزش بزرگ را در پيش از سده ي بيستم با زمينلرزه در ارتباط دانسته است که از اين ميان، لغزشي در محدوده ي اين مطالعه معرفي نشده و 16 زمينلغزش در پهنه ي پيراموني اين نوشتار (البرز مرکزي) واقع است(شکل1-1).
   برآورد مقدماتي شدت زمينلرزه(intensity) در ايران نشان مي دهد شهرهاي بزرگ تهران، تبريز، مشهد در پهنه ي با شدت بسيار بالا( < VIII) قرار مي گيرند(زارع و معماريان، 1380)(شکل1-2). با افزايش نگراني ها در ارتباط با آسيب پذيري لرزه اي(earthquake vulnerability) پايتخت ايران(شهر تهران)، تا سال 1383، در کنار مطالعات مقاوم سازي طرح هاي عمراني(جدول1-1)، مجموعه پروژه هاي ريز پهنه بندي لرزه اي(JICA, 2000؛ جعفري، b1381)، تحليل خطر(زارع، 1383)، خطر روانگرايي(ميرمحمدحسيني، 1381)، اثر ساختگاه(جعفري، a1381) و حريم گسلش(BHRC، 1383) در اين شهر و پهنه ي پيراموني آن، مطالعه شده يا در دست انجام است(شکل1-3). توسعه ي سامانه هاي شهري(urban system) در مناطق کوهپايه اي و کوهستاني شمال تهران، لزوم مکان يابي پهنه هاي امن را بر مبناي بررسي ناپايداري لرزه اي شيب ها نشان مي دهد. در اين ميان تلاش براي تحليل خطر رويداد لغزش هاي تحريک شده از زمينلرزه در پهنه ي شمالي تهران، فرآيندي است که بطور ويژه، براي نخستين بار در اين پژوهش مورد بررسي قرار مي گيرد. لازم به ذکر است برآورد خسارت ناشي از ناپايداري لرزه اي شيرواني ها در بخشي از کوهپايه هاي شمالي شهر تهران (پايتخت)، پيشتر توسط جايکا (JICA, 2000) ارزيابي مقدماتي شده است(بخش3-2-2).

کارها و روش‌هایی است که برای سبزکاری در بیابان و جلوگیری از روند شتابناک تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب انجام می شود.

 

مهار بیابان زایی

کویر لوت در کویری است در منطقه جنوب شرقی ایران. این کویر در شمال شرقی شهرستان کرمان قرار دارد. هسته آن گرمترین نقطه کرهزمین است ، اصطلاحات جغرافیایی که تاکنون به این خطه پهناور نسبت داده شده‌است عبارت‌اند از: چاله لوت (چاله لوت در کتاب ژئومرفولوژی کاربردی –بیابان – فرسایش بیابانی – دکتر حسن احمدی معادل پلایا Playa یک واژه اسپانیائی است گرفته شده و به معنی حوضه مرکزی و یا به عنوان چاله داخلی مورد استفاده دارد)، دشت لوت، کویر لوت، بیابان لوت و .... ولی واژه «دشت لوت» در برگیرنده تمامی واژه‌های دیگر است.

گرم شدن کلی کره زمین، به معنای افزایش میانگین دمای سطح زمین است. از اواخر سالهای 1800، میانگین دمای کلی 4/0 تا 8/0 درجه سانتیگراد افزایش یافته است. بسیاری از کارشناسان پیش بینی کرده اند که میانگین دمای زمین در سال 2100، 4/1 تا 8/5 درجه سانتیگراد افزایش خواهد یافت. این مقدار افزایش، بیشترین مقداریست که ظرف هزار سال اخیر، برای زمین پیش آمده است.